می دانید آشالازی چیست؟ آیا با بیماری آشالازی یا اختلال مری آشنایی دارید؟ می‌دانید در هنگام بروز علائم آن چه اقداماتی باید انجام دهید؟ این اختلال نیاز به جراحی دارد یا خیر؟ آشالازی یا “اختلال مری” یک بیماری نادر و مزمن است که به دلیل اختلال در عملکرد عضلات مری و ناتوانی در انتقال مواد غذایی به معده ایجاد میشود. این بیماری می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر کیفیت زندگی بیماران داشته باشد. در این مقاله به بررسی کامل آشالازی، علت‌ها، علائم، روش‌های تشخیص و درمان، و تفاوت آن با سرطان مری خواهیم پرداخت.
آشالازی چیست؟
آشالازی (Achalasia) یک اختلال عصبی-عضلانی است که در آن عضلات انتهای مری (اسفنکتر تحتانی مری) ناتوان از باز شدن یا شل کردن رشته های عضلات اسفنگتر درحین عبور مواد غذایی به معده هستند و بتدریج قطر عضلات اسفنگتر ضخیمتر و کلفت‌تر میشود . این اختلال باعث تجمع غذا در قسمت بالای اسفگترمری میشود و موجب گشاد شدن آن میگردد.
معمولاً یک نفر از ۱۰۰۰۰۰ نفر در سال به این بیماری مبتلا میشود و احتمال بروز آن در افراد بین ۲۵ تا ۶۰ سال بیشتر است. البته این بیماری می‌تواند در کودکان نیز رخ دهد که کم‌تر از ۵ درصد موارد در کودکان زیر ۱۶ سال بوده است. بهتر است بدانید که مردان و زنان به یک اندازه تحت تاثیر این بیماری قرار می‌گیرند. توجه داشته باشید که عدم درمان آشالازی آن را به یک بیماری جدی برای فرد تبدیل می‌کند.
آشالازی کاذب چیست؟
آشالازی کاذب یا “شبه آشالازی” وضعیتی است که علائم و نشانه‌های مشابه با آشالازی دارد اما علت اصلی آن ضایعات تنگ کننده مری مانند سوختگی انتهای مری، یا اسپاسم منتشر مری بعلت ریفلاکس اسید است که مسیر مری را تنگ یا مسدود می‌کنند. برخلاف آشالازی واقعی که یک اختلال عصبی است، آشالازی کاذب به علل دیگری ایجاد میشود.
علت آشالازی چیست؟
در این بخش به این سؤال پاسخ می‌دهیم که علت اصلی بیماری آشالازی چیست؟ چه اتفاقی در بدن رخ می‌دهد که سبب بروز بیماری آشالازی می شود؟ در اصل، اینکه چرا ماهیچه‌های مری به طور طبیعی منقبض و شل نمی‌شوند، امری ناشناخته است.
یعنی علت دقیق آشالازی هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما محققان بر این باورند که این بیماری ممکن است به علت آسیب به اعصاب کنترل‌کننده عضلات مری ایجاد شود. برخی از عوامل مرتبط با ایجاد آشالازی شامل موارد زیر است:
- عوامل خودایمنی: حمله سیستم ایمنی بدن به اعصاب مری.
- عوامل ژنتیکی: وجود سابقه خانوادگی و انتقال وراثتی بیماری.
- عفونت‌های ویروسی: عفونت‌هایی که به اعصاب مری آسیب می‌زنند.
علائم بیماری آشالازی چیست؟
علائم بیماری آشالازی به‌آرامی ایجاد میشود و ممکن است به تدریج و به مرور زمان بدتر شوند. از طرفی ممکن است علائم آن برای ماه‌ها یا سال‌ها ادامه پیدا کند. برخی از علائم شایع این بیماری عبارتند از:
- دشواری در بلع (دیسفاژی): احساس گیر کردن غذا در گلو یا قفسه سینه.
- بازگشت غذا یا مایعات: بازگشت غذا به دهان بعد از بلع.
- درد قفسه سینه: درد یا فشار در ناحیه قفسه سینه.
- سرفه‌های مزمن: سرفه‌های شدید و مزمن به خصوص در هنگام غذا خوردن.
- کاهش وزن غیرقابل توضیح: کاهش وزن به دلیل عدم توانایی در خوردن و هضم غذا
همانطور که در بالا اشاره کردیم علائم آشالازی می‌تواند به مرور زمان تشدید شود. آشالازی شدید ممکن است منجر به درد قابل توجه قفسه سینه، خستگی، سوءتغذیه و کاهش وزن گردد. اگر ذرات غذا به دلیل سرفه و خفگی در حین غذا خوردن وارد مجاری تنفسی شود، می‌تواند ذات‌الریه را به دنبال داشته باشد.
روش تشخیص آشالازی
تشخیص آشالازی معمولاً با ترکیبی از تست‌های پزشکی انجام میشود که شامل موارد زیر است:
بلع باریم:
تصویربرداری با استفاده از باریم برای بررسی حرکت غذا در مری
برای این آزمایش، شما مقداری از محلول باریم را می‌بلعید و حرکت آن در مری با استفاده از اشعه ایکس ارزیابی میشود. بدین ترتیب، بلع باریم باریک مشکلات مری را به وضوح نشان می‌دهد.
آندوسکوپی:
بررسی داخلی مری و معده با استفاده از دوربین‌های کوچک
در این روش، یک لوله باریک و منعطف با یک دوربین روی آن – به نام آندوسکوپ – از مری شما عبور می‌کند. دوربین تصاویری از داخل مری شما را برای ارزیابی روی صفحه نمایش می‌فرستد. این آزمایش به رد ضایعات سرطانی (بدخیم) و همچنین ارزیابی آشالازی کمک شایانی می‌کند.
مانومتری:
اندازه‌گیری فشار داخل مری برای بررسی عملکرد عضلات
این تست زمان و قدرت انقباضات عضلانی مری و شل شدن اسفنکتر تحتانی مری (LES) را اندازه‌گیری می‌کند. شل نشدن اسفنکتر تحتانی مری در پاسخ به بلع و فقدان انقباضات عضلانی در امتداد دیواره‌های مری بروز بیماری آشالازی را اثبات می کند.
راه درمان بیماری آشالازی چیست؟
حالا که فهمیدید آشالازی چیست، احتمالا بپرسید که آیا آشالازی درمانی دارد یا خیر؟ درمان‌های مختلفی برای آشالازی وجود دارد که برخی از آنها شامل گزینه‌های غیر جراحی مانند بالون زدن، دارودرمانی و یا تزریق سم بوتولینوم میشود. در مواردی که هیچ‌کدام از روش‌های غیر جراحی پاسخگو نباشند، باید به سراغ عمل جراحی برای بهبودی این بیماری نادر رفت. به‌طورکلی هدف از درمان، تسکین علائم بیماری است. در ادامه هر کدام از راه‌های درمان را بررسی می‌کنیم:
۱. بالون زدن:
بالون زدن (دیلاتاسیون پنوماتیک) یک روش غیرجراحی است که در آن درحین آندوسکوپی، یک بالون در داخل مری وارد شده و سپس در نقطه اسپاسم و کلفتی عضلات اسفنگتر، باد میشود تا عضلات اسفنکتر تحتانی مری ازهم گسسته و باز شوند. این روش ممکن است نیاز به تکرار داشته باشد.
۲. دارو درمانی:
داروهای مختلفی برای کاهش علائم آشالازی استفاده می‌شوند که شامل نیترات‌ها و مسدودکننده‌های کلسیمی هستند. این داروها به کاهش فشار عضلات مری کمک می‌کنند.
۳. جراحی لاپاروسکوپی آشالازی
در این روش، با استفاده از برش‌های کوچک و ابزارهای مخصوص، عضلات ضخیم شده‌ی اسفنکتر تحتانی مری بطور طولی تا روی مخاط مری بریده میشود تا مسیر عبور غذا باز شود. جراحی لاپاروسکوپی یکی از روش‌های کم‌تهاجمی برای درمان آشالازی است که توسط دکتر سید مجید سادات منصوری انجام می شد. توجه داشته باشید که پزشک متخصص و متبحر می‌تواند به شما در درمان بیماری‌تان با تجربه عوارض کم‌تر کمک کند.
از جمله مهم‌ترین مزایای جراحی لاپاراسکوپی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش مشکلات تنفسی
- نیاز به استراحت کم‌تر بعد از عمل
- کم‌تهاجمی بودن: خون‌ریزی کم‌تر نسبت به جراحی باز، کاهش درد بعد از عمل، بالا بودن سرعت بهبودی و باقی نماندن اسکار محل برش
- نتایج بلندمدت بهتر: بهبود قابل توجه در علائم خصوصا اگر عمل همراه با آنتی ریفلاکس انجام شود
همانند دیگر عمل‌های جراحی، جراحی لاپاراسکوپی نیز می‌تواند عوارض خاص خود را داشته باشد. برخی از عوارض جراحی لاپاراسکوپی آشالازی عبارتند از:
- عفونت: احتمال خطر عفونت در برش های محل جراحی
- نشت از محل جراحی: احتمال نشت محتویات مری به داخل شکم درصورت سوراخ شدن مخاط مری در حین بریدن عضلات مری
- رفلاکس اسید: افزایش احتمال رفلاکس اسید پس از جراحی درصورتی که عمل آنتی ریفلاکس همراه با برش عضلات مری انجام نشده باشد
۴. ازوفاژکتومی
برداشتن مری آخرین راه درمان است که تحت یک عمل جراحی انجام می‌گیرد. در این جراحی، همه یا قسمتی از مری برداشته میشود. این راه درمان، بیشتر برای افرادی استفاده خواهد شد که به تومور دچار شده‌اند. پس از برداشتن مری در این جراحی، باید با استفاده از اندام‌های دیگر یا پروتزها، قسمت برداشته‌شده را ترمیم کرد.
هزینه جراحی آشالازی
هزینه لاپاراسکوپی آشالازی تحت‌تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد و در همه بیمارستان‌ها یکسان نیست. بنابراین، هزینه جراحی لاپاروسکوپی آشالازی بسته به محل انجام جراحی، تجربه جراح و نیازهای بیمار متفاوت است. این هزینه شامل هزینه جراح، وسایل لاپاراسکوپی، بیمارستان، بیهوشی و مراقبت‌های پس از عمل میشود.
مراقبت‌های بعد از درمان آشالازی چیست؟
بدون توجه به اینکه کدام روش درمانی انجام شده، از این پس شما به مراقبت‌های ویژه لازم دارید که تحت هیچ شرایطی نباید آن ها را پشت گوش بیندازید. درواقع، درمان‌ها تسکین‌دهنده هستند؛ یعنی علائم بیماری را تسکین می‌دهند اما آشالازی را درمان نکرده یا پیشرفت آن را متوقف نمی‌کنند. به عبارتی، علائم بیماری ممکن است پس از مدتی دوباره بروز کنند. بنابراین شما همواره باید تحت نظر پزشک باشید تا از بروز مجدد علائم یا سرطان مری جلوگیری کنید. توجه به توصیه‌های پزشک و رعایت نکات زیر می‌تواند نقش مؤثری در کاهش علائم بیماری بعد از درمان داشته باشد.
- رعایت رژیم غذایی: شروع با رژیم غذایی مایع و به تدریج اضافه کردن غذاهای نرم
- پیگیری‌های پزشکی منظم: برای ارزیابی پیشرفت درمان و جلوگیری از بروز مجدد عوارض
- اجتناب از غذاهای تحریک‌کننده: پرهیز از غذاهای چرب، تند و اسیدی
- مصرف داروهای تجویز شده: استفاده منظم داروها برای کاهش علائم و جلوگیری از عوارض
عوارض بعد از درمان
برخی از عوارض درمان که ممکن است بطور دیررس ایجادشود عبارتند از:
- نفخ
- ایجاد سوراخ در مری
- رفلاکس اسید: بازگشت اسید معده به مری درصورت عدم انجام عمل آنتی ریفلاکس و یا شکست آن به مرور زمان
- بازگشت علائم: بازگشت علائم آشالازی پس از درمان بدلیل قطع ناقص عضلات و یا جوش خوردن دوباره رشته های عضلانی
آیا آشالازی منجر به فوت می شود؟
یکی از سؤالاتی که اغلب ذهن بیماران را به خود مشغول می‌کند، این است که آیا آشالازی می‌تواند تهدیدی برای زندگی آنها باشد یا خیر. در این باره باید گفت احتمال مرگ ناشی از بیماری آشالازی بسیار ناچیز و نزدیک به صفر است. اگرچه این بیماری مادام‌العمر است، اما با مدیریت علائم، می‌توانید از جدی‌ترین عوارض آشالازی، خفگی و سوءتغذیه جلوگیری کنید.
توجه داشته باشید که افراد مبتلا به آشالازی مستعد ابتلا به سرطان مری هستند. پس اگر سابقه خانوادگی این نوع سرطان یا سایر عواملی که ممکن است خطر را افزایش دهد، داشته باشید باید با پزشک خود مشورت کنید. اگر بیماری آشالازی درمان نشود، ممکن است عوارض جدی ایجاد کند از جمله:
- گشاد شدن شدید مری: که می‌تواند به مشکلات تنفسی در اثر برگشت مکرر ترشحات به داخل ریه ها ایجاد کند
- کاهش وزن شدید: به دلیل ناتوانی در خوردن و هضم غذا
- افزایش خطر ابتلا به سرطان مری: به دلیل التهاب مزمن و آسیب به بافت مری
فرق آشالازی با سرطان مری
برخی از افرادی که به آشالازی مبتلا می‌شوند، تصور می‌کنند که درگیر سرطان مری شده‌اند. در حالی که آشالازی یک بیماری مزمن است و می‌تواند خطر ابتلا به سرطان مری را افزایش دهد. همانطور که گفتیم آشالازی یک اختلال عصبی-عضلانی است که باعث ناتوانی در عبور غذا از مری به معده میشود، در حالی که سرطان مری یک بیماری بدخیم است که باعث رشد غیرطبیعی سلول‌های مری میشود. علائم این دو بیماری ممکن است مشابه باشند، اما علت‌ها و درمان‌های آنها متفاوت است.
سخن پایانی
آشالازی یا اختلال مری یک بیماری نادر و مزمن است که می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر کیفیت زندگی بیماران داشته باشد. تشخیص و درمان به موقع این بیماری اهمیت بالایی دارد و روش‌های مختلفی از جراحی تا درمان‌های غیرجراحی برای کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران وجود دارد. دکتر سید مجید سادات منصوری به عنوان جراح موفق لاپاروسکوپی، با تجربه و تخصص بالا در این زمینه، جراحی‌های موفقیت‌آمیزی را انجام داده و به بیماران خود کمک کرده است تا بهبودی کامل پیدا کنند.
اقتباس شده از Mayo Clinic و Cleveland Clinic
