فهرست مطالب
کیست یکی از شایع‌ترین مشکلات پزشکی است که ممکن است در نقاط مختلف بدن ظاهر شود. با وجود اینکه بسیاری از کیستها بی‌خطر هستند، اما برخی از آن‌ها ممکن است به درمان و حتی مداخله پزشکی نیاز داشته باشند. در این مقاله، به بررسی جامع کیستها، انواع آن‌ها، علائم و روش‌های تشخیص و درمان خواهیم پرداخت و همچنین تفاوت بین کیستها و توده‌ها را توضیح خواهیم داد.
کیست چیست؟
کیستها به‌طور کلی به کیسه‌های بسته‌ای از مایع، یا مایع و هوا، و یا مواد نیمه‌جامد در نواحی مختلف بدن اشاره دارند که در اندازه‌های متفاوت ایجاد میشوند. این کیسه‌ها ممکن است در داخل بافت‌های مختلف بدن تشکیل شوند و اغلب بدون درد و بدون علائم خاصی باشند. هرچند که بیشتر کیستها بی‌خطر هستند، اما بسته به محل و نوع کیست، ممکن است علائم متفاوتی ایجاد شود و حتی گاهی به مداخلات پزشکی نیاز داشته باشند.
دلایل/علت ایجاد کیستها
علت ایجاد کیستها می‌تواند بسیار متنوع باشد. برخی از کیستها به دلیل انسداد مجاری طبیعی بدن تشکیل میشوند، در حالی که برخی دیگر ممکن است ناشی از عفونت‌ها، آسیب‌های جسمانی، یا مشکلات ژنتیکی باشند. هورمون‌ها، التهاب و حتی تومورهای خوش‌خیم نیز می‌توانند منجر به تشکیل کیستها شوند. در بیشتر موارد، علت دقیق تشکیل کیستها مشخص نیست و نیاز به بررسی‌های دقیق پزشکی دارد.
مکان‌هایی در بدن که کیست ایجاد میشود
کیستها می‌توانند در هر نقطه‌ای از بدن ایجاد شوند، اما برخی نواحی بیشتر مستعد تشکیل کیست هستند. این نواحی شامل:
– پوست: کیستهای پوستی و سباسه
– تخمدان‌ها: کیستهای هورمونی و یا مادرزادی تخمدان
– پستان ها: کیستهای وابسته به هورمون در پستانها
– کلیه‌ها: کیستهای ادراری درکلیه ها که غالبا علت مادرزادی دارند و دراکثر اوقات نیاز به درمان ندارند.
– تیروئید: کیتهای وابسته به هورمون تیروئید و یا ناشی از کمبود یُد
– مفاصل دست‌ها و پاها: کیست سینوویال و یا گانگلیون در مفاصل کوچک
– اعصاب محیطی: کیستهای ناشی از غلاف عصبی
– مفاصل بزرگ: کیست بیکر در پشت زانو
– ریه‌ها و شکم: کیستهای انگلی و یا کیستهای ساده در بافت ریه، کبد، مزانتر و یا چربی بین روده ها
انواع کیستها
کیستها به دسته‌های مختلفی تقسیم میشوند که در ادامه به برخی از مهم‌ترین انواع آن‌ها اشاره می‌کنیم:
۱. اپیدرموئید (کیست پوستی)
این کیستها که به کیستهای اپیدرمال معروف هستند، در لایه بالایی پوست تشکیل میشوند. آن‌ها اغلب بی‌خطر هستند و نیاز به درمان خاصی ندارند مگر اینکه ملتهب شوند یا عفونت کنند که باید جراحی و برداشته شوند.
۲. سباسه
این کیستها از غدد سباسه ایجاد و معمولاً در زیر پوست ظاهر میشوند. این کیستها حاوی چربی هستند و می‌توانند باعث التهاب یا عفونت شوند.
۳. پستان
کیستهای سینه معمولاً خوش‌خیم هستند و در بافت پستان تشکیل میشوند. آن‌ها معمولاً در زنان بالای ۳۰ سال شایع‌تر هستند و به تغییرات هورمونی در قاعدگی ارتباط دارند. کیستهای پستان معمولا پس از یائسگی تعدادشان کم و یا کوچک میشود و در بعضی موارد خودبخود ازبین میروند.
۴. گانگلیون (کیست مچ دست و پا)
این نوع کیستها معمولاً در نواحی مچ دست و پا تشکیل میشود و بنام کیست سینوویال شناخته میشود و ممکن است باعث درد یا ناراحتی در هنگام حرکت مفاصل شود. علت بروز این کیستها فشار زیاد به مفصل و یا حرکت ناگهانی و کششی روی آن است.
۵. مویی
کیست مویی معمولاً در ناحیه پایین ستون فقرات و روی استخوان دنبالچه ظاهر میشود و بنام کیست پایلونیدال نامیده میشود و ممکن است باعث عفونتهای مکرر و ترشحات خونابه و چرکی گردد که نیاز به جراحی و برداشتن کل ضایعه میشود.
۶. بیکر
این کیستها در پشت زانو ایجاد میشوند و ممکن است باعث درد و ورم در ناحیه زانو شوند. کیست بیکر اغلب به دلیل التهاب مفصل ایجاد میشود و بخاطر احساس ناخوشایند فشار روی زانو نیاز به جراحی میشود.
۷. پیلار
این نوع کیست در نواحی سر و گردن ایجاد میشود و معمولاً بی‌خطر است، اما می‌تواند از نظر ظاهری مشکل‌ساز باشد.
۸. تخمدان
کیستهای تخمدان در داخل تخمدان‌ها ایجاد میشوند و می‌توانند به علت تغییرات هورمونی، چاقی، اختلالات ژنتیکی و یا مادرزادی باشد. این کیستها ممکنست بیدون علامت باشند و یا با علائم درد شکمی و لگنی، پارگی کیست و خونریزی داخل لگنی و حتی ایجاد شکم حاد برای بیمار نماید. برخی از این کیستها بسته به سایز و قطر آن و علائمی که ایجاد میکند و همچنین بسته به محتویات داخل آن، به درمان جراحی نیاز داشته باشند.
۹. مخاطی
این کیستها در غدد مخاطی دهان یا لب ایجاد میشوند و ممکن است به دلیل انسداد مجاری بزاقی رخ دهند.
۱۰. شکاف برونکیال
این کیستها در نواحی قدامی گردن تشکیل میشوند و از باقی‌مانده‌های ساختارهای جنینی بوجود می آیند.
۱۱. کیستهای کلیه
کیستهای کلیه معمولاً خوش‌خیم هستند، اما در برخی موارد که ابعاد آن بزرگتر از ۵ سانت باشد و موجب درد شود، ممککنست نیاز به درمان جراحی داشته باشند.
۱۳. شکم
کیستهای شکمی می‌توانند در بافت‌های داخلی شکم ایجاد شوند و ممکن است در اثر عفونت‌ها یا التهاب لوزالمعده و دیگر مشکلات ناشناخته به وجود آیند.
۱۴. ریه
کیستهای ریه به دلیل مشکلات ژنتیکی یا عفونتهای مزمن ایجاد میشوند.
۱۵. مقعد
کیستهای مقعدی معمولاً ناشی از انسداد غدد یا عفونتهای ناحیه مقعد هستند.
۱۶. استخوان
کیستهای استخوانی ممکن است بعلت پرکاری غدد پاراتیروئید و یا بعلت تومورهای متاستاتیک ایجاد شود که باعث ضعف و شکنندگی استخوان‌ها می شوند و معمولاً نیاز به جراحی دارند.
۱۷. آراکنوئید
این کیستها در مغز و نخاع تشکیل میشوند و ممکن است علائم عصبی و تشنج ایجاد کنند.
۱۸. بیضه
کیستهای بیضه در اطراف بیضه‌ها ایجاد میشوند و معمولاً خوش‌خیم هستند و غالبا منشاء مادرزادی دارند.
۱۹. دندان
این کیستها در اطراف ریشه دندان‌ها و بعلت عفونت ایجاد میشوند و ممکن است نیاز به درمان توسط دندان‌پزشک داشته باشند.
۲۱. چشم
این کیستها در اطراف چشم‌ها ایجاد میشوند و معمولاً به درمان خاصی نیاز ندارند مگر اینکه باعث ناراحتی شوند.
۲۲. ناف
کیستهای ناف معمولاً در نواحی نزدیک به ناف ایجاد میشوند و موجب عفونت آن میگردد و ممکن است نیاز به مداخله جراحی داشته باشند.
علائم کیست
علائم کیست بسته به نوع و محل آن متفاوت است. برخی از کیستها ممکن است بدون علائم باشند و تنها در معاینات پزشکی کشف شوند. با این حال، علائم شایع شامل:
– تورم
– درد
– حساسیت به لمس
– ایجاد توده قابل لمس در زیر پوست، شکم، تیروئید، پستان و…
– تغییر رنگ یا التهاب در ناحیه کیست
روش تشخیص کیست
تشخیص کیست معمولاً از طریق معاینه بالینی توسط پزشک انجام میشود. در برخی موارد، تصویربرداری‌های پزشکی مانند سونوگرافی، ام‌آر‌آی یا سی‌تی اسکن برای تأیید وجود کیست و بررسی اندازه و موقعیت آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
روش‌های درمان کیست
درمان کیست بسته به نوع و محل آن متفاوت است. برخی از کیستها خود به خود از بین میروند و نیازی به درمان خاصی ندارند. اما در مواردی که کیست دردناک است یا علائمی ایجاد میکند، ممکن است نیاز به درمان داشته باشد مانند:
– تخلیه کیست با سرنگ
– برداشتن کیست به روش جراحی
– استفاده از داروهای ضدالتهابی یا آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت
شبه کیست یا کیستهای کاذب چیست؟
شبه کیستها توده‌هایی هستند که شبیه به کیست به نظر می‌رسند، اما از نظر ساختاری متفاوت هستند. این شبه کیستها شامل موارد زیر میشوند:
– شالازیون: توده‌ای عفونی در پلک که معمولاً ناشی از انسداد غدد چربی است.
– شبه کیست پانکراس: این کیستها معمولا کاذب هستند یعنی جداره ای ندارند و دراثر بیماری پانکراتیت شدید ایجاد میشوند و در غالب موارد منجر به عمل جراحی میشود.
تفاوت کیست با توده چیست؟
توده به عنوان یک رشد غیرطبیعی در بدن تعریف میشود که می‌تواند جامد یا مایع باشد.
برخلاف کیستها که معمولاً حاوی مایع هستند، توده‌ها ممکن است جامد و سفت باشند. توده‌ها ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشند و در برخی موارد نیاز به بررسی‌های بیشتری دارند.
انواع توده‌ها:
– توده‌های سرطانی (بدخیم)
– توده‌های غیرسرطانی (خوش‌خیم)
– توده های پیش سرطانی
برای کسب اطلاعات بیشتر در این باره، مقاله تومور چیست؟ انواع تومورها و بهترین شیوه درمان آن‌ها را مطالعه بفرمایید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر با علائمی مانند درد شدید، تورم غیرعادی، تغییر رنگ یا التهاب در ناحیه کیست مواجه شدید، باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورت مشاهده توده‌های جدید یا تغییر در اندازه کیستهای قبلی، باید حتماً با یک پزشک مشورت کنید.
به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
برای بررسی کیستها، می‌توانید به پزشک عمومی یا متخصص جراحی عمومی مراجعه کنید. دکتر سید مجید سادات منصوری یکی از بهترین جراحان متخصص در زمینه جراحی کیستها و توده‌ها در تهران است.
سخن پایانی
کیستها در انواع مختلفی از بدن ایجاد میشوند و اغلب بی‌خطر هستند. با این حال، آگاهی از علائم، تشخیص درست و مراجعه به موقع به پزشک می‌تواند به جلوگیری از عوارض احتمالی کمک کند.
منبع: medicalnewstoday
