طحال یکی از اعضای مهم و حیاتی بدن انسان است که اگرچه بسیاری از افراد آگاهی کاملی از وظایف و عملکرد آن ندارند، اما نقش بسیار مهمی در سیستم ایمنی و خون‌سازی بدن دارد. این مقاله به بررسی کامل طحال، وظایف آن، بیماری‌های مرتبط با طحال و روش‌های درمانی مربوط به آن می‌پردازیم.
طحال چیست؟
اولین سؤالی که می‌خواهیم به آن پاسخ دهیم این است که طحال چیست و سپس درباره مکان طحال و وظایف آن در بدن صحبت خواهیم کرد. طحال عضوی کوچک و نرم است که در سمت چپ بدن، در زیر دنده‌ها و بالای معده قرار دارد. این عضو به اندازه یک مشت کوچک و به شکل لوبیا است و در سیستم ایمنی بدن نقش حیاتی ایفا می‌کند. طحال مسئول تصفیه خون و حذف سلول‌های خونی مرده یا آسیب‌دیده است و همچنین به ذخیره خون و تولید گلبول‌های سفید کمک می‌کند.
طحال در سمت چپ بالای شکم، بین معده و دیافراگم قرار دارد. این موقعیت به طحال اجازه می‌دهد تا به راحتی با جریان خون در تماس باشد و وظایف خود را انجام دهد. طحال وظایف مختلفی بر عهده دارد از جمله:
- تصفیه خون و حذف سلول‌های خونی پیر و آسیب‌دیده.
- ذخیره خون و گلبول‌های سفید برای استفاده در مواقع نیاز.
- تولید گلبول‌های سفید و مشارکت در پاسخ ایمنی بدن.
- کمک به بدن در مبارزه با عفونت‌ها و تولید آنتی‌بادی‌ها.
اندازه طبیعی طحال چقدر است؟
اندازه طبیعی طحال معمولاً به اندازه یک مشت کوچک (حدود ۱۱-۱۴ سانتی‌متر) است، اما این اندازه ممکن است بسته به سن، جنسیت و وضعیت سلامتی فرد متفاوت باشد. طحال بزرگ‌شده می‌تواند نشانه‌ای از بیماری یا مشکلات سلامتی باشد.
دلایل ابتلا به بیماری طحال چیست؟
بیماری‌های مرتبط با طحال می‌توانند ناشی از عوامل مختلفی باشند. این بیماری‌ها ممکن است باعث تغییر در اندازه، عملکرد یا ساختار طحال شوند. دلایل مختلفی برای عمل طحال و برداشتن آن وجود دارد که در ادامه آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
کیست طحال
کیست‌های طحال ممکن است به دلیل عفونت‌ها، التهاب یا بیماری‌های مادرزادی تشکیل شوند. این کیست‌ها معمولاً بدون علامت هستند اما در صورت بزرگ شدن ممکن است باعث درد و ناراحتی شوند.
خونریزی و پارگی طحال در اثر ضربه و تصادف
طحال یکی از اعضای حساس بدن است که در صورت ضربه یا تصادف می‌تواند به راحتی پاره شود. پارگی طحال یک وضعیت اورژانسی است که نیاز به جراحی فوری دارد.
اختلالات خونی
برخی از اختلالات خونی مانند کم‌خونی همولیتیک یا تالاسمی می‌توانند باعث آسیب به طحال شوند. این بیماری‌ها ممکن است نیاز به برداشتن طحال داشته باشند.
پرکاری طحال
پرکاری طحال یا هیپراسپلنیسم وضعیتی است که در آن طحال بیش از حد فعال می‌شود و سلول‌های خونی را بیش از حد طبیعی از بین می‌برد. این وضعیت می‌تواند منجر به کم‌خونی، کاهش پلاکت‌ها و گلبول‌های سفید شود.
بزرگ شدن طحال
بزرگ شدن طحال یا اسپلنومگالی می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های مختلفی مانند عفونت‌ها، سرطان‌ها و اختلالات خونی باشد. این وضعیت نیاز به تشخیص دقیق و درمان مناسب دارد.
هر کدام از دلایلی که توضیح داده شد، می‌توانند پزشک را وادار به جراحی و برداشتن طحال کنند. برداشتن طحال حتماً باید توسط فردی متخصص و حرفه‌ای انجام شود تا مشکلی، سلامتی شما را تهدید نکند. بهترین جراح طحال، دکتر سید مجید سادات منصوری می‌تواند در رابطه با بیماری‌های طحال به شما کمک کرده و در صورت نیاز طحال شما را با بهره‌گیری از شیوه‌هایی ایمن و نوین از بدنتان خارج کند. دکتر منصوری در حوزه جراحی طحال بسیار باتجربه است و تمام کارهای لازم را برای حفظ سلامتی شما انجام می‌دهد.
درد طحال در کجای بدن احساس می شود؟
درد مرتبط با بیماری‌های طحال معمولاً در سمت چپ بالای شکم حس می‌شود. این درد ممکن است به شانه چپ هم کشیده شود و با نفس کشیدن یا حرکت تشدید یابد.
سایر علائم بیماری طحال در افراد با رده‌های سنی مختلف
علائم بیماری‌های طحال بسته به نوع و شدت بیماری متفاوت است. این علائم ممکن است در گروه‌های سنی مختلف متفاوت باشد.
علائم بیماری طحال در بزرگسالان
در بزرگسالان، علائم بیماری طحال ممکن است شامل درد در ناحیه چپ بالای شکم، احساس سنگینی بعد از خوردن مقدار کمی غذا، خستگی مزمن، کم‌خونی، و کاهش وزن غیرقابل توضیح باشد.
علائم بیماری طحال در کودکان
در کودکان، علائم ممکن است شامل تب، ضعف، درد شکم و کاهش وزن باشد. کودکان ممکن است به دلیل اندازه کوچک‌تر طحال نسبت به بزرگسالان، علائم شدیدتری را تجربه کنند.
علائم بیماری طحال در نوجوانان
در نوجوانان، علائم می‌تواند شامل خستگی، ضعف، درد در ناحیه چپ شکم و کاهش وزن باشد. این علائم ممکن است به اشتباه با علائم بیماری‌های گوارشی یا مشکلات دیگر تشخیص داده شوند.
درمان بیماری‌های طحال
درمان بیماری‌های طحال به نوع و شدت بیماری بستگی دارد. برخی از روش‌های درمانی شامل مراقبت‌های خانگی، دارو درمانی و جراحی است.
مراقبت‌های خانگی
در موارد خفیف بیماری‌های طحال، ممکن است پزشک توصیه کند که بیمار از فعالیت‌های سنگین اجتناب کند و رژیم غذایی مناسب برای تقویت سیستم ایمنی را دنبال کند.
دارو درمانی
داروها می‌توانند برای کنترل علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری‌های طحال تجویز شوند. این داروها ممکن است شامل آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ضدالتهابی و داروهای تقویتی باشند.
جراحی: عمل باز و لاپاراسکوپی
اگر طحال به‌درستی کار نکند یا بزرگ‌شده و آسیب دیده باشد، نیاز به عمل جراحی و برداشتن دارد. گاهی اوقات می‌توان فقط بخشی از طحال را برداشت که به آن طحال برداری جزئی می‌گویند. این جراحی می‌تواند به دو صورت انجام شود:
جراحی باز
در این روش، یک برش بزرگ در شکم ایجاد می‌شود تا طحال به‌طور کامل برداشته شود. این روش ممکن است نیاز به دوره بهبودی طولانی‌تری داشته باشد. در واقع، زمانی که طحال با روش لاپاراسکوپی قابل برداشتن نباشد، جراحی باز انجام می‌شود. در این روش، شما نیاز به بیهوشی عمومی دارید و ممکن است برای بهبودی لازم باشد چند روز در بیمارستان بمانید. بسته به شرایط بیمار، وضعیت سلامتی او و میزان تخصص جراح، یکی از روش‌های جراحی را انتخاب می‌کنند و در بیشتر موارد جراحی لاپاراسکوپی به دلیل مزایایی که دارد به جراحی باز ترجیح داده می‌شود؛ اما در شرایط اضطراری که ممکن است اندازه طحال به طور قابل توجهی بزرگ شده باشد، از روش جراحی باز استفاده می‌کنند.
جراحی لاپاراسکوپی
در این روش، از برش‌های کوچک و ابزارهای لاپاراسکوپی برای برداشتن طحال استفاده می‌شود. این روش کم‌تهاجمی‌تر است و دوره بهبودی کوتاه‌تری دارد. در واقع, اکثر عمل‌های برداشتن طحال با استفاده از جراحی لاپاراسکوپی انجام می‌شود. لاپاراسکوپی به جراح این امکان را می‌دهد تا بدون نیاز به برش‌های بزرگ از داخل شکم به طحال شما برود. به این ترتیب، شما جای زخم کمتری روی بدن خود خواهید داشت و سریع‌تر به بهبودی بعد از عمل می‌رسید، اما همچنان به بیهوشی عمومی نیاز دارید. برداشتن طحال به روش لاپاراسکوپی طبق مراحل زیر انجام می‌شود:
- ایجاد چندین برش کوچک در شکم
- هدایت یک لاپاراسکوپ به داخل بدن شما از طریق یکی از بریدگی‌ها تا پزشکان بتوانند ببینند که چه باید بکنند.
- عبور دادن وسایل نازک به داخل شکم از طریق بریدگی‌های دیگر برای برداشتن
- در نهایت برش‌ها دوخته می‌شوند یا گاهی اوقات به هم چسبانده می‌شوند.
احتمال دارد در همان روز به شما اجازه داده شود به خانه بروید یا اینکه یک شب در بیمارستان بمانید. اگر همان روز به خانه بروید، یک نفر باید در ۲۴ ساعت اول با شما بماند و از شما مراقبت کند.
روش‌های جلوگیری از بیماری‌های طحال
از آنجایی که پیشگیری بر درمان اولویت دارد در این بخش به برخی از موثرترین روش‌های جلوگیری از بیماری‌های طحال می پردازیم:
- حفظ رژیم غذایی متعادل و سالم.
- اجتناب از مصرف الکل به مقدار زیاد.
- رعایت بهداشت شخصی و دریافت واکسن‌های لازم.
- اجتناب از فعالیت‌های پرخطر که ممکن است به طحال آسیب بزند.
آیا می‌توان بدون طحال زنده ماند؟
بله، افراد می‌توانند بدون طحال زندگی کنند. با این حال، نبود طحال می‌تواند باعث کاهش توانایی بدن در مبارزه با عفونت‌ها شود. بنابراین، افرادی که طحال آن‌ها برداشته شده است، باید اقدامات پیشگیرانه مانند دریافت واکسن‌های خاص و اجتناب از عفونت‌ها را جدی بگیرند.
برداشتن طحال چه عوارض و خطراتی برای فرد دارد؟
برداشتن طحال ممکن است با عوارضی همراه باشد از جمله:
- افزایش خطر عفونت‌های باکتریایی شدید.
- کاهش تعداد گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها.
- افزایش خطر لخته شدن خون.
- خستگی و ضعف عمومی.
مراقبت‌های بعد از برداشتن طحال
مانند هر عمل جراحی، برداشتن طحال با عوارضی مانند خونریزی و عفونت همراه است که پزشک معالج در مورد این خطرات با شما صحبت خواهد کرد. احساس درد و کبودی پس از برداشتن طحال طبیعی است؛ اما به شما مسکن داده می‌شود. شما باید بتوانید بلافاصله پس از عمل، به طور معمول غذا بخورید و بنوشید. در جراحی لاپاراسکوپی دو تا سه روز طول می‌کشد تا شما به روند معمول بازگردید و بتوانید یک رژیم غذایی عادی داشته باشید؛ این زمان برای جراحی معمولی به ۵ تا ۷ روز می‌رسد.
برای کاهش خطر ابتلا به ایجاد لخته خون یا عفونت قفسه سینه، باید تمرینات تنفسی و پا را در خانه انجام دهید. در برخی موارد ممکن است حدود ۱ تا ۲ هفته پس از جراحی برای شما رقیق‌کننده خون تجویز کنند. خطر دیگر عفونت زخم جراحی است. اگر علائم عفونت مانند درجه حرارت بالا یا قرمزی و تورم در اطراف زخم مشاهده کردید، فوراً با پزشک یا بیمارستان خود تماس بگیرید؛ زیرا ممکن است به آنتی بیوتیک نیاز داشته باشید. بهبودی معمولاً چند هفته طول می‌کشد و لازم است که برای بازگشت به فعالیت‌های روزانه مانند رانندگی، با پزشک خود مشورت کنید.
به طور کلی پس از برداشتن طحال، مراقبت‌های خاصی باید رعایت شود تا خطر عفونت‌ها و عوارض دیگر کاهش یابد. این مراقبت‌ها شامل موارد زیر است:
- مصرف منظم داروها و مکمل‌ها برای تقویت سیستم ایمنی.
- دریافت واکسن‌های لازم برای جلوگیری از عفونت‌های شدید.
- اجتناب از فعالیت‌های سنگین و فیزیکی برای چند هفته بعد از جراحی.
- پیگیری‌های منظم پزشکی برای اطمینان از عدم وجود عوارض جانبی.
نکات مربوط به زندگی بدون طحال
اگر طحال شما باید برداشته شود، سایر اندام‌ها مانند کبد می‌توانند بسیاری از عملکردهای طحال را بر عهده بگیرند؛ این بدان معنی است که شما همچنان می‌توانید با اکثر عفونت‌ها کنار بیایید. اما یک خطر کوچک وجود دارد که عفونت جدی ممکن است به‌سرعت ایجاد شود و این خطر تا آخر عمر وجود خواهد داشت. کودکان خردسال نسبت به بزرگسالان بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت جدی هستند. همچنین در صورت ابتلا به بیماری‌هایی مانند کم‌خونی سلول داسی‌شکل یا بیماری سلیاک و یا بیماری‌هایی مانند HIV که بر سیستم ایمنی شما تأثیر می‌گذارند، این خطر افزایش می‌یابد. این خطر را می‌توان با رعایت اقدامات احتیاطی ساده برای جلوگیری از عفونت، به حداقل رساند.
سخن پایانی
طحال نقش مهمی در بدن انسان ایجاد می‌کند و بروز کوچک‌ترین مشکلی برای آن می‌تواند تهدیدی بزرگ برای زندگی فرد باشد. در مواردی که طحال آسیب می‌بیند، لازم است تا آن را با عمل باز یا روش‌های لاپاراسکوپی بردارند. پس از برداشتن طحال باید مراقبت‌های ویژه‌ای انجام شوند؛ زیرا بدن در مقابل عفونت‌ها حساس می‌شود. با مراقبت‌های بعد از عمل برداشتن طحال و همین‌طور انتخاب یک جراح متخصص و کاربلد می‌توان تا حد زیادی عوارض پس از عمل را به حداقل رساند. در این مقاله به طور کامل همه نکات مربوط به عمل طحال و زندگی پس از آن را برای شما بیان کردیم.
منبع: اقتباس شده از سایت های nhsinform و clevelandclinic
