آپاندیسیت یکی از بیماری‌های شایع است که ممکن است در سنین مختلف اتفاق بیفتد. در صورت عفونت آپاندیس، معمولاً درد متوسط تا شدیدی در ناحیه سمت راست و پایین شکم احساس می‌شود که با ادامه آن تا بیش از یک روز، جراح ناچار به خارج کردن آن از داخل شکم می‌شود. در این مقاله قصد داریم به سوالاتی همچون آپاندیسیت چیست و در چه مواقعی نیاز به عمل پیدا می‌شود پاسخ دهیم. همچنین مختصر و مفید عوارض و مراقبت‌های بعد از عمل را نیز بررسی خواهیم کرد.
آپاندیس چیست و کجا قرار دارد؟
آپاندیس شبیه به کرم خاکی است و در ابتدای روده بزرگ، کنار سکوم، قرار دارد. این زائده متحرک و کرمی‌شکل حدود ده سانتی‌متر طول دارد و نوک آن به سمت داخل شکم، گاهی به طرف بالا و زیر کبد، و اغلب به طرف حفره لگن کشیده می‌شود.
آپاندیسیت چگونه پدید می‌آید و علت آن چیست؟
گاهی اوقات مجرای باریک داخل آپاندیس توسط مواد دفعی اشغال می‌شود و هرگاه تکه کوچک مواد دفعی نتواند از مجرا خارج شود، موجب انسداد مجرای آپاندیس و تجمع ترشحات می‌شود. این حالت باعث باد کردن آپاندیس و تجمع باکتری‌ها و رشد آن‌ها می‌گردد که منجر به التهاب و درد شدید می‌شود. عواملی مانند دانه‌های گیاهان، هسته میوه‌ها، بزرگی غدد لنفاوی و عفونت‌های میکروبی می‌توانند باعث انسداد آپاندیس شوند.
درد آپاندیس ملتهب در کجای بدن احساس می‌شود؟
محل استقرار آپاندیس در بدن در ابتدای سکوم، یعنی در محل اتصال روده باریک به روده بزرگ در سمت راست و پایین شکم است. درد ناشی از آپاندیسیت ابتدا خفیف بوده و در اطراف معده یا دور ناف احساس می‌شود. سپس، طی ۶ تا ۸ ساعت، درد به سمت راست و پایین شکم (نقطه مک‌بورنی) منتقل می‌شود و شدت می‌یابد. علائمی همچون تهوع، استفراغ، بی‌اشتهایی، یبوست و تب خفیف نیز ممکن است به درد اضافه شوند.
علائم پیشرفت آپاندیسیت و سوراخ شدن آن در بزرگسالان
در صورتی که آپاندیسیت به موقع درمان نشود، التهاب و فشار داخل مجرای آپاندیس افزایش می‌یابد و دیواره آن سوراخ می‌شود.
آپاندیسیت در بارداری
در دوران بارداری، به دلیل بزرگی جنین و جابجایی آپاندیس، درد ناشی از آپاندیسیت ممکن است در نواحی مختلفی حس شود و با دردهای انقباضی یا حرکات جنین اشتباه گرفته شود. علائم دیگر مانند سختی در دفع ادرار، درد ناحیه پهلوی راست و بالای شکم، تهوع، استفراغ و تب نیز باید مورد توجه قرار گیرند.
علائم آپاندیسیت در کودکان
تشخیص آپاندیسیت در کودکان خردسال اهمیت زیادی دارد، زیرا امکان پارگی و سوراخ شدن آپاندیس در اثر التهاب و عفونت بسیار بالاست. علائم شامل درد شکمی متمرکز در ناحیه راست و پایین شکم، استفراغ، تب و گاهی اسهال هستند. باید با شروع هر درد شکمی متمرکز در این ناحیه فوراً به پزشک جراح مراجعه نمود.
روش های تشخیص عود آپاندیس
روش‌های تشخیص آپاندیسیت شامل:
معاینه فیزیکی:
پزشک با لمس موضع آپاندیس، حساسیت و درد متمرکز را تشخیص می‌دهد.
بعد از گرفتن شرح حال، پزشک قسمت دردناک شکم شما را لمس می‌کند. در این حالت پزشک معمولا شکم را با انگشت فشار داده تا متوجه تغییرات شدت درد و سفت شدن آن شود. درصورتی‌که این قسمت حساس به لمس باشد یا درد به صورت مقطعی کم و زیاد شود، پزشک دستور راه‌های تشخیصی دقیق‌تر را می‌دهد.
آزمایش خون:
افزایش تعداد گلبول‌های سفید نشانه‌ای از التهاب و عفونت است.
معمولا تشخیص آپاندیس با استفاده از آزمایش خون، نتیجه قطعی را به پزشک نمی‌دهد؛ اما در دسترس‌ترین راه برای این کار است. زیرا آزمایش خون می‌تواند نشان دهد که تعداد گلبول‌های سفید افزایش داشته‌اند یا نه؟ در صورت زیاد بودن تعداد گلبول‌های سفید، پزشک متوجه وجود عفونت در بدن فرد خواهد شد.
آزمایش ادرار:
برای رد کردن عفونت ادراری که علائم مشابه دارد.
در بسیاری از موارد، درد در ناحیه شکم به دلیل عفونت‌های ادراری یا مشکل روده اتفاق می‌افتد. به همین دلیل در زمان تشخیص عود آپاندیس، پزشک دستور آزمایش ادرار را برای شما صادر می‌کند. این آزمایش به پزشک نشان خواهد داد که مشکلی در کلیه و روده وجود نداشته و درد ناشی از عود آپاندیس است.
تصویربرداری و سی‌تی‌اسکن شکم:
بررسی دقیق‌تر التهاب و تورم آپاندیس.
رایج‌ترین و دقیق‌ترین راه برای تشخیص عود آپاندیس، استفاده از تست‌های تصویربرداری و سی‌تی‌اسکن شکمی است. در این حالت، معمولا سونوگرافی اورژانسی برای بیمار نوشته می‌شود.
چگونگی انجام عمل برداشتن آپاندیس
برای درمان آپاندیسیت تنها راه، خارج کردن این زائده از بدن است؛ به این عمل جراحی، آپاندکتومی می‌گویند که معمولا به دو صورت انجام می‌شود:
عمل آپاندکتومی به روش باز
برش مایلی در ناحیه راست و پایین شکم و برداشتن آپاندیس ملتهب. این روش برای موارد گسترده عفونت مناسب است.
در صورتی که پزشک شک کند که عفونت در بدن شما شدید است، عمل را به صورت باز انجام می‌دهد. به این معنا که برش بزرگی را در این ناحیه ایجاد کرده و با بریدن بافت‌های شکمی، به آپاندیس دست پیدا می‌کند. مزیت عمل آپاندکتومی باز این است که امکان استفاده از آن در زمان گسترده بودن عفونت یا داشتن آبسه و ترشحات به راحتی وجود دارد. همچنین می‌توان در زمان ترکیدن آپاندیس هم با استفاده از عمل باز، همه عفونت‌ها را خارج کرد. اما عیب این روش، طولانی بودن دوره ریکاوری است و ریسک انتقال عفونت را هم افزایش می‌دهد.
عمل آپاندکتومی به روش بسته
از سوراخ هایی کوچک ابزارها و دوربین از طریق لوله‌های خاص وارد شکم شده و آپاندیس برداشته می‌شود. این روش دوره نقاهت کوتاه‌تر و احتمال عفونت کمتری دارد.
در عمل آپاندیس بسته یا لاپاروسکوپی، ابزارهای کوچک و لوله‌های نوری و دوربین از طریق سوراخ‌های ریزی از ناحیه شکم وارد شده و آپاندیس را خارج می‌کنند. بزرگترین مزیت این روش، این است که زخم بزرگی ایجاد نمی‌کند و دوره نقاهت کوتاهی دارد. همچنین شما خیلی زودتر از بیمارستان مرخص می‌شوید و احتمال عفونت هم به حداقل می‌رسد. با این حال، این روش معمولا هزینه بالاتری دارد و برای عفونت‌های شدید یا ترکیدن آپاندیس چندان مناسب نیست.
در صورتی که درد آپاندیس را احساس کردید، باید بلافاصله برای درمان آن اقدام کرده و در صورت نیاز جراحی کنید. مراجعه به پزشکی متخصص و متبحر می تواند به شما در به حداقل رساندن عوارض پس از عمل کمک شایانی کند. دکتر سید مجید سادات منصوری بهترین جراح آپاندیس در ایران است که فلوشیپ جراحی‌های پیشرفته لاپاروسکوپی را از انگلستان دریافت کرده و هم‌اکنون در زمینه انجام انواع عمل‌های جراحی آپاندیسیت و درمان چاقی در حال فعالیت است.
عمل آپاندیس چقدر طول میکشد؟
مدت زمان عمل آپاندیس بسته به شدت التهاب، مقدار پخش عفونت و روشی که برای جراحی استفاده می‌شود، متفاوت است. معمولا جراحی‌هایی که با استفاده از لاپاروسکوپی انجام می‌شوند، حدود 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشند؛ اما جراحی باز معمولا زمان بیشتری نیاز دارد. دقت داشته باشید که به این زمان باید آماده‌سازی پیش از عمل و ریکاوری بعد از آن را هم اضافه کنید.
هزینه عمل آپاندیس
هزینه عمل آپاندیس معمولا به بیمارستان و پزشک شما بستگی دارد؛ در صورتی که این عمل را در یک بیمارستان خصوصی انجام دهید، باید هزینه بیشتری بپردازید. همچنین پزشکانی که در زمینه لاپاروسکوپی و عمل‌های جراحی این‌چنینی متخصص هستند، معمولا دستمزد بالاتری می‌گیرند. البته باید بدانید که امکان عمل آپاندیس در بیمارستان‌های دولتی و به صورت رایگان وجود دارد؛ اما احتمالا باید زمان زیادی در نوبت بمانید. همچنین بیمه تکمیلی هزینه عمل آپاندیس را نیز می پذیرد.
مراقبت‌های بعد از عمل آپاندیسیت
برای اینکه پس از عمل زودتر بهبود پیدا کرده و از عفونت در محل عمل جلوگیری کنید، نیاز است که نکات مراقبتی را در نظر داشته باشید. برای بهبود سریع‌تر و جلوگیری از عفونت، نکات زیر باید رعایت شود:
مصرف دارو بعد از عمل آپاندیس
اغلب داروهایی که پس از عمل آپاندیس تجویز می‌شوند، با هدف کاهش درد و جلوگیری از عفونت هستند. به همین دلیل معمولا آنتی‌بیوتیک‌ها و مسکن‌ها پس از این عمل تجویز خواهند شد. دقت داشته باشید که داروها را حتما در زمان خود مصرف کرده و از مصرف بیش از حد مسکن نیز خودداری کنید.
رژیم غذایی بعد از عمل آپاندیس
برای اینکه بعد از عمل آپاندیسیت دچار یبوست نشوید و مشکل دفع نداشته باشید: باید چند ساعت پس از عمل، مایعات مصرف کنید، سپس کم‌کم خوردن غذاهای آبکی را آغاز کرده و آب زیادی بنوشید. همچنین مصرف میوه و سبزیجات هم به فعالیت روده شما کمک کرده و مانع از وارد شدن فشار به محل عمل خواهد شد. دقت کنید که مصرف کافئین یا الکل تا چند روز پس از جراحی و زمان خوب شدن زخم‌ها ممنوع است.
فعالیت بدنی بعد از عمل
درصورتی‌که می‌خواهید جای عمل خیلی زود خوب شود، باید وضعیت خود را در حالت نیمه‌نشسته نگه دارید؛ به طوری که فشاری به جای بخیه‌ها وارد نشود. همچنین دقت داشته باشید که از انجام فعالیت‌های بدنی سنگین مانند دویدن یا بلند کردن وزنه سنگین اجتناب کنید. پس تا دو ماه از فعالیت‌های سنگین خودداری کنید اما می توانید پیاده‌روی با سرعت متعادل انجام دهید.
مراقبت از محل زخم بعد از عمل
مراقبت درست از محل زخم آپاندیس، به ویژه در جراحی باز، اهمیت زیادی دارد و تا حد زیادی از بروز عفونت جلوگیری می‌کند. شما باید همواره محل زخم را خشک نگه داشته و آن را ضدعفونی کنید، همچنین از تماس لباس با آن خودداری کرده و هرگز آن را دستکاری نکنید، هر روز پانسمان روی زخم را عوض کرده و حدود یک هفته پس از عمل، برای کشیدن بخیه‌ها به پزشک خود مراجعه کنید. البته در بسیاری از موارد نیازی به کشیدن بخیه وجود ندارد.
عوارض بعد از عمل آپاندکتومی
عمل آپاندیسیت هرچند یک عمل سبک و راحت به شمار می‌رود، اما عوارض مخصوص به خود را دارد که معمولا با مراقبت درست، تا حد قابل قبولی بهبود می یابد. از جمله عوارض عمل آپاندیسیت می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- یبوست
- تب و سردرد
- نفخ شکمی
- بیحالی و ضعف
- عفونت زخم
- آبسه لگنی (در موارد آپاندیسیت پیشرفته)
همچنین ممکن است کمی درد را در ناحیه شکمی احساس کنید. اما سوال اینجاست که درد جای عمل آپاندیس تا چه مدت باقی می ماند؟
معمولا درد در محل عمل کاملا طبیعی است و ممکن است تا چندین سال پس از عمل هم درد خفیف را احساس کنید؛ اما اگر درد به طور مداوم بوده و یا به مرور بیشتر می‌شود، احتمال عفونت وجود دارد و باید به پزشک مراجعه کنید. از دیگر عوارض عمل آپاندیس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
البته در صورتی که به یک پزشک متخصص برای جراحی آپاندیس مراجعه کنید، مشکلاتی مانند آبسه بخیه، دردهای مزمن سالیانه، التهاب در بافت‌های اطراف یا آبسه لگن برای شما به وجود نخواهد آمد.
سخن آخر
آپاندیسیت یکی از بیماری‌های شایع است که نیاز به تشخیص و درمان سریع دارد. علائم آن شامل درد شکمی، تهوع، استفراغ و تب است. درمان شامل جراحی آپاندکتومی به روش باز یا لاپاروسکوپی است. مراقبت‌های پس از عمل شامل مصرف داروها، رژیم غذایی مناسب و مراقبت از زخم‌ها است که با رعایت نکات مراقبتی، بدون شک بهبودی سریع‌تر و جلوگیری از عوارض ممکن خواهد بود.
منابع: اقتباس شده از سایت های Better Health channel و Johns Hopkins Medicine
