رفلاکس معده به مری یکی از بیماری‌های شایع گوارشی است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود با آن مواجه می شوند. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که محتویات معده به سمت مری بازگشت می‌کنند و باعث تحریک و آسیب به مخاط مری می‌شوند. عدم درمان رفلاکس معده عوارض جدی به دنبال دارد و همانند دیگر بیماری‌ها می‌تواند زندگی افراد را به کلی مختل کند. آیا می‌دانید چه عواملی باعث بروز این بیماری می‌شوند؟ علائم خطرناک ناشی از بروز این بیماری چیست؟ چگونه می‌توان برای درمان صد درصدی آن اقدام کرد؟ اگر می‌خواهید به پاسخ این سؤال‌ها دست پیدا کنید، در ادامه مقاله همراه ما باشید.
رفلاکس معده چیست؟
محتویات معده شما باید فقط به یک سمت، آن هم به سمت پایین حرکت کند. رفلاکس معده به مری به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن اسید و محتویات معده به دلیل ضعف یا اختلال در عملکرد عضله حلقوی انتهای مری به سمت بالا و به درون مری باز می‌گردند. این حالت سوزش و تحریک در مری را به دنبال دارد و علائم ناخوشایند ایجاد می‌کند.
تقریبا می توان گفت همه افراد حداقل یکبار رفلاکس معده را تجربه کرده‌اند. این حالت ممکن است باعث ایجاد علائمی مانند سوءهاضمه، سوزش معده، درد بعد از غذا خوردن، سوزش سر دل، یا سوزش و درد قفسه سینه در نزدیکی جناغ شود. اگر علائم رفلاکس را بیش از دو بار در هفته تجربه می کنید، ممکن است به این بیماری مبتلا باشید؛ پس بهتر است در اسرع وقت به پزشک گوارش مراجعه کنید.
انواع رفلاکس معده
بر اساس شدت بازگشت مواد به مری یا ناحیه‌ای که این مواد به آن می‌رسند، رفلاکس معده به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که در ادامه به طور مختصر و مفید به هر کدام خواهیم پرداخت:
۱- رفلاکس کلاسیک
بازگشت اسید معده به مری که باعث سوزش سر دل می‌شود.
رفلاکس کلاسیک یکی از انواع رفلاکس معده است که در آن، هرچه که در معده شما وجود دارد تنها تا ناحیه مری بالا می‌آید. رفلاکس کلاسیک اغلب خود را به‌صورت سوزش سر دل نشان می‌دهد.
۲- رفلاکس حنجره‌ای – حلقی
بازگشت اسید معده به حنجره و حلق که علائمی مانند سرفه مزمن و صدای خشن ایجاد می‌کند.
در رفلاکس حنجره‌ای – حلقی که آن را با عنوان لارنژیت رفلاکس نیز می‌شناسند، اسید معده و محتویات آن به حلق و حنجره می‌رسند. از جمله علائم این بیماری می‌توان به گلودرد، سرفه، احساس توده در گلو و حتی مشکلات بلع اشاره کرد. به دلیل سختی در تشخیص این بیماری، آن را رفلاکس خاموش نیز می‌نامند.
۳- رفلاکس برونشیال
بازگشت اسید معده به نای و مجرای تنفسی که احساس درد و سوزش در گلو و ریه ها ایجاد می کند.
در این نوع رفلاکس، محتویات معده به‌خصوص در هنگام خواب، از دریچه تحتانی مری به بالا رانده می‌شود و با ورود ناگهانی و غیرارادی آنها به داخل برونش (نای) و مجرای تنفسی باعث ایجاد التهاب و عفونت ریوی و سوختگی مخاطی در راه‌های هوایی و ریه‌ها می‌شود.
تفاوت سوزش سر دل و رفلاکس معده
سوزش سر دل یک علامت شایع رفلاکس معده است، اما هر سوزش سر دلی به معنای وجود رفلاکس معده نیست. سوزش سر دل معمولاً به صورت احساس سوزش در ناحیه قفسه سینه و پشت جناغ بروز می‌کند، در حالی که رفلاکس معده ممکن است علاوه بر سوزش سر دل، علائم دیگری نیز داشته باشد.
علل رفلاکس معده
برای اینکه اسید وارد مری شود، باید از دریچه‌ای که در انتهای مری قرار دارد و معمولا مانع از برگشت محتویات معده می‌شود عبور کند. این دریچه اسفنکتر تحتانی مری نامیده می‌شود. اسفنکتر تحتانی مری یک عضله دایره‌ای است که هنگام قورت دادن باز شده و سپس دوباره بسته می‌شود تا مواد را در معده نگه دارد. البته هنگام آروغ زدن یا سکسکه کمی باز شده تا حباب‌های گاز خارج شود.
رفلاکس معده زمانی اتفاق می‌افتد که این دریچه آنقدر ضعیف یا شل می شود که نمی تواند مانع از ورود اسید معده به مری شود. علل این بیماری می‌تواند متنوع باشد اما شایع ترین علل آن شامل موارد زیر است:
- ضعف در عضله حلقوی انتهای مری: این عضله نقش مهمی در جلوگیری از بازگشت محتویات معده به مری دارد و ضعف آن می‌تواند منجر به رفلاکس شود.
- چاقی: افزایش وزن می‌تواند فشار بر روی معده و مری را افزایش دهد.
- بارداری: تغییرات هورمونی و فشار جنین بر روی معده در دوران بارداری می‌تواند منجر به رفلاکس شود.
- مصرف غذاهای چرب و تند: این نوع غذاها می‌توانند تحریک‌کننده باشند و رفلاکس را تشدید کنند.
- سیگار کشیدن: دود تنباکو دریچه اسفنکتر شما را شل می‌کند؛ همچنین باعث سرفه و در نتیجه تضعیف اسفنکتر تحتانی مری می شود. به علاوه سیگار، هضم را کند کرده و باعث می‌شود معده شما اسید بیشتری تولید کند.
علائم رفلاکس معده
رفلاکس معده خفیف می‌تواند علائم زیر را داشته باشد:
- سوزش سر دل: در این حالت اسید بافت‌های مری شما را می‌سوزاند. اگر این حس را در قفسه سینه داشته باشید، به آن سوزش سر دل می‌گویند.
- بازگشت اسید به دهان: ممکن است متوجه شوید که اسید، غذا یا مایعات پس از خوردن غذا از معده به سمت گلو بازمی گردد. در این صورت ممکن است طعم تلخی یا ترشی در دهان خود احساس کنید.
- احساس سوزش و ناراحتی در ناحیه گلو: اگر اسید به گلوی شما برسد، می‌تواند باعث درد شود. ممکن است احساس کنید که توده‌ای در گلوی شما وجود دارد که بلعیدن را دشوار می‌کند. رفلاکس در گلو اغلب در شب اتفاق می‌افتد.
علائم رفلاکس معده شدید که نیاز به توجه فوری دارند، عبارتند از:
- درد جلوی قفسه سینه: که می‌تواند با علائم بیماری‌های قلبی اشتباه شود.
- دشواری در بلع: احساس گیر کردن غذا در گلو.
- کاهش وزن غیرقابل توضیح: کاهش وزن بدون دلیل واضح.
- استفراغ مکرر: استفراغ‌های مکرر که ممکن است به خونریزی منجر شود.
- سرفه‌های مکرر: به‌خاطر تحریک بخار اسید معده و خصوصاً سرفه‌های شبانه که فرد را از خواب بیدار و بعضاً باعث تنگی نفس هم می‌شود.
علائم رفلاکس معده در حالت شدید می‌تواند بلافاصله بعد از حالت‌های زیر رخ دهد:
- در شب یا در حالت دراز کشیدن
- بعد از یک وعده غذایی زیاد یا چرب
- بعد از خم شدن
- پس از سیگار کشیدن یا نوشیدن الکل
عوارض رفلاکس معده
اسید معده ماده قدرتمندی است که برای تجزیه غذایی که می‌خورید کاربرد دارد. معده شما دارای پوشش داخلی سخت است که از آن در برابر اسید خود محافظت می‌کند؛ اما سایر اندام‌های شما این محافظت را ندارند؛ در نتیجه مری و در حالت شدیدتر نای یا حتی راه‌های هوایی دچار آسیب می شوند. رفلاکس معده در صورت عدم درمان می‌تواند به عوارض جدی منجر شود، از جمله:
- زخم مری: تحریک و التهاب مداوم مری می‌تواند به زخم‌های مری منجر شود.
- تنگی مری: به دلیل زخم‌های مکرر، مری ممکن است تنگ شود و مشکلات بلع ایجاد کند.
- بیماری بارت: یک حالت پیش‌سرطانی است که در اثر تغییرات سلولی در مری ایجاد می‌شود.
- سرطان مری: در صورت عدم درمان و کنترل رفلاکس، احتمال ابتلا به سرطان مری افزایش می‌یابد.
روش‌های تشخیص رفلاکس معده
تشخیص این بیماری از طریق معاینه بالینی و تست‌های مختلف انجام می‌شود، از جمله آن ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
آندوسکوپی: این روش شامل بررسی بصری مری و معده با استفاده از دوربین‌های کوچک است.
مانومتری مری: این تست فشار و عملکرد عضلات مری را اندازه‌گیری می‌کند.
پ‌هاش‌متری مری: این تست سطح اسید در مری را اندازه‌گیری می‌کند تا میزان رفلاکس را تعیین کند.
درمان رفلاکس معده
با توجه به شدت بیماری، روش های مختلفی برای درمان وجود دارد که در این بخش به هر یک خواهیم پرداخت.
اقدامات عمومی و درمان خانگی رفلاکس معده:
- تغییر در رژیم غذایی: مانند پرهیز از غذاهای چرب، تند و اسیدی، خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر، ترک سیگار و الکل می تواند کمک شایانی می کند.
- کاهش وزن: در صورت چاقی، کاهش وزن می‌تواند علائم رفلاکس را بهبود بخشد.
- پرهیز از خوردن غذا قبل از خواب: حداقل سه ساعت قبل از خواب غذا نخورید.
درمان‌های دارویی رفلاکس معده
- آنتی‌اسیدها: داروهایی که اسید معده را خنثی می‌کنند مانند شربت آلمینیوم ام جی. آنها برای رفلاکس گاه‌به‌گاه اسید عملکرد خوبی از خود نشان می‌دهند، اما اگر آنها را زیاد مصرف کنید، می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند؛ بنابراین به‌عنوان راه‌حل طولانی‌مدت، مناسب نیستند.
- مهارکننده‌های پمپ پروتون: داروهایی که تولید اسید معده را کاهش می‌دهند مانند اُم پرازول یا پنتوپرازول. اگر بیماری شما نسبتاً شدید باشد یا علائم آسیب بافتی در مری داشته باشید، ممکن است پزشک برای درمان شما، آنها را تجویز کند. این دارو ۹۰٪ در کاهش رفلاکس اسید موثر است.
- بلاک کننده‌های گیرنده‌های H2: داروهایی که میزان اسید معده را کاهش می‌دهند مانند فاموتیدین. می‌توانید این دارو را بیشتر از آنتی‌اسیدها مصرف کنید، اما باید بدانید برای طولانی‌مدت اثر نمی‌کنند چرا که بدن شما می‌تواند با اثرات آنها سازگار شود.
درمان رفلاکس معده با جراحی به روش لاپاراسکوپی
درست است که دارو می‌تواند علائم و اثرات رفلاکس معده را کاهش دهد، اما مانع قطعی بروز عوارض نمی شود. در موارد شدید، ممکن است علی‌رغم مصرف دارو همچنان عوارض بروز کنند ولی شما دیگر آن ها را احساس نکنید. در این وضعیت، برای درمان قطعی‌تر باید به سراغ جراحی رفت. یکی از روش‌های پیشرفته درمان رفلاکس معده جراحی لاپاراسکوپی است. این روش کم‌تهاجمی است و با استفاده از ابزارهای ویژه از طریق برش‌های کوچک انجام می‌شود.
انتخاب پزشک متخصص که بتواند بهترین روش درمانی را برای بهبودی سریع تر به شما پیشنهاد دهد، بسیار مهم است؛ چراکه یک فرد باتجربه می‌تواند عوارض ناشی از جراحی را کاهش داده و زمان بهبودی شما سرعت ببخشد. دکتر سید مجید سادات منصوری به‌عنوان بهترین جراح رفلاکس معده می‌تواند به درمان قطعی بیماری شما کمک کند.
پیشگیری از رفلاکس معده
برای پیشگیری از رفلاکس معده می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- تغییرات در رژیم غذایی: اجتناب از غذاهای تحریک‌کننده مانند فلفل و ادویه‌های تند، مصرف قهوه، غذاهای ترش و میوه‌های ترش، و پرهیز از سیر و پیاز خام، پرهیز از مصرف آب بعد از خوردن غذا
- کاهش وزن: حفظ وزن مناسب
- پرهیز از پوشیدن لباس‌های تنگ: لباس‌های تنگ می‌توانند فشار بر روی معده را افزایش دهند
- بالا بردن سر تخت: بالا بردن سر تخت به کاهش رفلاکس در طول شب کمک می‌کند
سخن پایانی
رفلاکس معده به مری بیماری شایع گوارشی است که می‌تواند به علائم ناخوشایند و عوارض جدی منجر شود. تشخیص و درمان به موقع این بیماری اهمیت بالایی دارد. تغییرات در سبک زندگی، استفاده از داروها و در موارد شدید، جراحی می‌تواند به بهبود علائم و پیشگیری از عوارض کمک کند. برای اطلاعات بیشتر و مشاوره با بهترین جراح درمان رفلاکس معده، دکتر مجید سادات منصوری، می‌توانید به کلینیک تخصصی ایشان مراجعه کنید.
منبع: اقتباس شده از Cleveland Clinic و Web MD
