دیابت نوع دوم، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های متابولیک قرن ۲۱ است؛ بیماری‌ای که رابطه مستقیمی با چاقی، سبک زندگی بی‌تحرک و اختلال در عملکرد هورمون انسولین دارد. اگرچه بسیاری از بیماران با دارو یا رژیم غذایی سعی در کنترل دیابت دارند، اما در سال‌های اخیر روش‌های درمانی مؤثرتری معرفی شده‌اند. یکی از این روش‌ها، لاپاراسکوپی لاغری معده است.
پیش از آن‌که تصور کنید جراحی لاغری فقط برای کاهش وزن است، باید بدانید که برخی جراحی‌های چاقی، تأثیری شگفت‌انگیز بر کنترل یا حتی درمان دیابت نوع ۲ دارند. این پدیده در علم پزشکی به عنوان «Remission of Type 2 Diabetes» شناخته می‌شود.
لاپاراسکوپی لاغری چیست
لاپاراسکوپی لاغری یک روش جراحی کم‌تهاجمی است که با ایجاد چند برش کوچک و استفاده از دوربین، امکان انجام اعمال جراحی درون شکم را بدون شکاف بزرگ فراهم می‌کند.
در حوزه جراحی‌های چاقی و متابولیک، مهم‌ترین روش‌هایی که با لاپاراسکوپی انجام می‌شوند عبارت‌اند از:
۱. اسلیو معده (Sleeve Gastrectomy)
در این روش، حدود ۸۰٪ از معده برداشته می‌شود. این کار نه‌تنها باعث کاهش حجم غذا می‌شود، بلکه سطح هورمون گرلین (هورمون گرسنگی) را نیز به‌شدت کاهش می‌دهد. مطالعات نشان داده‌اند که بیماران دیابتی پس از این جراحی، بهبود چشمگیری در قند خون پیدا می‌کنند؛ حتی پیش از کاهش وزن کامل.
۲. بای‌پس معده (Roux-en-Y)
در این روش، علاوه بر کاهش حجم معده، مسیر گوارشی نیز تغییر می‌کند و بخشی از روده کنار گذاشته می‌شود. این تغییرات باعث ترشح مجدد برخی هورمون‌ها (مانند GLP-1 و PYY) می‌شود که نقش مهمی در بهبود پاسخ انسولینی و کنترل قند خون دارند.
۳. ساسی بای‌پس (SADI-S)
ترکیبی از اسلیو و بای‌پس است و از پیشرفته‌ترین جراحی‌های متابولیک محسوب می‌شود. این روش برای بیماران دیابتی چاق با مقاومت شدید به انسولین، اثربخشی بالایی دارد.
چرا جراحی لاپاراسکوپی در درمان دیابت مؤثر است؟
مکانیسم‌های اثر جراحی‌های لاغری بر دیابت فراتر از کاهش وزن صرف است. این جراحی‌ها با:
تغییر ترشح هورمون‌های گوارشی افزایش حساسیت به انسولین و کاهش سطح التهابات بدن و اصلاح عملکرد سلول‌های بتای پانکراس سبب کاهش یا حذف نیاز به دارو در بیش از ۷۰٪ بیماران می‌شوند.
طبق مطالعه‌ای در New England Journal of Medicine*، بیش از ۶۰٪ بیماران دیابتی که تحت بای‌پس معده قرار گرفتند، طی ۱۲ ماه کاملاً بدون دارو شدند.
آیا آمپول‌های لاغری می‌توانند جایگزین لاپاراسکوپی معده برای لاغری شوند؟
در سال‌های اخیر، داروهایی مانند مونجارو (Mounjaro) و Ozempic با هدف کاهش وزن و کنترل دیابت نوع ۲ وارد بازار شدند. این داروها از گروه آگونیست‌های GLP-1 هستند و با افزایش ترشح انسولین و کاهش اشتها، باعث بهبود کنترل قند خون و کاهش وزن می‌شوند.
در نگاه اول، مصرف یک آمپول هفتگی شاید راه‌حلی ساده‌تر از عمل لاغری شکم به روش لاپاراسکوپی به‌نظر برسد؛ اما آیا اثربخشی آن‌ها یکسان است؟ آیا نتایج پایداری دارند؟ پاسخ، منفی است.
بر اساس مطالعات منتشر شده در The Lancet Diabetes & Endocrinology، بیماران دیابتی که تحت جراحی قرار گرفتند، در مقایسه با دارو، کاهش قند خون پایدارتر و قطع وابستگی به انسولین را تجربه کردند.
عوارض آمپول مونجارو
اگرچه مونجارو در بسیاری از بیماران اثربخش بوده، اما مصرف بلندمدت آن بدون عارضه نیست.
برخی از عوارض عمومی آن شامل:
- تهوع و استفراغ
- یبوست یا اسهال سردرد و سرگیجه
- کاهش اشتهای شدید (گاهی ناسالم)
اما مهم‌تر از همه، نگرانی‌های هورمونی در زنان است. اختلالات هورمونی در زنان مصرف‌کننده مونجارو
طبق بررسی‌های جدید، برخی از زنان پس از مصرف مونجارو با عوارض زیر مواجه شده‌اند:
- نامنظمی قاعدگی
- کاهش میل جنسی اختلال در عملکرد تیروئید
- اختلال در تخمک‌گذاری و باروری
این اثرات ناشی از تغییرات در محور هیپوتالاموس–هیپوفیز–تخمدان هستند که ممکن است با مهار بیش از حد اشتها و کاهش چربی بدن، بر هورمون‌های جنسی زنانه (استروژن و پروژسترون) اثر بگذارند.
نکته مهم: این دارو برای زنان باردار یا در دوران تلاش برای بارداری به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. در برخی کشورها، هشدارهای جدی FDA برای مصرف در زنان دارای اختلال هورمونی صادر شده است.
چرا لاپاراسکوپی معده برای لاغری، درمانی پایدارتر برای دیابت است؟
درمان دیابت نوع ۲ دیگر محدود به دارو و تزریق انسولین نیست. پیشرفت‌های نوین در علم پزشکی نشان داده‌اند که روش‌هایی مانند لاپاراسکوپی معده برای لاغری نه‌تنها به کاهش وزن قابل‌توجه کمک می‌کنند، بلکه در بسیاری از موارد، به کنترل کامل یا حتی درمان دیابت نوع ۲ نیز منجر می‌شوند.
این جراحی‌ها با مکانیزم‌های فیزیولوژیکی عمیق‌تری عمل می‌کنند:
- تغییر در ترشح هورمون‌های روده‌ای
- افزایش حساسیت به انسولین کاهش التهابات مزمن
- فعال‌سازی مسیرهای متابولیکی طبیعی بدن
در مقابل، داروهایی مانند مونجارو، گرچه در ابتدا مؤثرند، اما اثربخشی آن‌ها مشروط به مصرف دائم، هزینه‌ی مکرر، و تحمل عوارضی همچون اختلالات هورمونی در زنان است.
بنابراین، برای بیماران دیابتی که با چاقی مواجه هستند، مشاوره با یک جراح متابولیک متخصص در لاپاراسکوپی معده، تصمیمی علمی و آینده‌نگرانه خواهد بود.
۱۰ سؤال پرتکرار درباره درمان دیابت با لاپاراسکوپی معده برای لاغری
۱. آیا جراحی لاغری می‌تواند دیابت نوع ۲ را درمان کند؟
در بسیاری از بیماران، بله. بسته به نوع عمل و شرایط بیمار، دیابت ممکن است کنترل یا کاملاً درمان شود.
۲. بهترین جراحی لاغری برای درمان دیابت کدام است؟
روش‌هایی مانند بای‌پس معده و ساسی بای‌پس تأثیر متابولیک بیشتری نسبت به اسلیو دارند، اما انتخاب نهایی باید با بررسی تخصصی انجام شود.
۳. بعد از جراحی لاغری، آیا دیگر نیازی به دارو نخواهم داشت؟
در بسیاری موارد بله، ولی در برخی بیماران ممکن است هنوز نیاز به داروی دوز پایین باقی بماند.
۴. مونجارو مؤثرتر است یا جراحی لاغری ؟
جراحی، اثر پایدارتر و عمیق‌تری دارد. مونجارو فقط در زمان مصرف فعال است و پس از قطع، معمولاً وزن و قند خون بازمی‌گردد.
۵. آیا مونجارو عارضه خاصی دارد؟
بله، از تهوع گرفته تا اختلال در سیکل قاعدگی، مشکلات تیروئیدی و اختلالات باروری به‌ویژه در زنان.
۶. آیا لاپاراسکوپی معده ایمن است؟
بله، اگر توسط جراح لاغری متخصص در لاپاراسکوپی پیشرفته انجام شود، بسیار ایمن و کم‌عارضه است.
۷. آیا برای جراحی لاغری باید حتماً چاق باشم؟
برای تأثیر متابولیک بر دیابت، معمولاً بیمار باید BMI بالای ۳۰ تا ۳۵ همراه با دیابت نوع ۲ داشته باشد.
۸. بعد از جراحی لاغری باید تا آخر عمر مکمل بخورم؟
در برخی روش‌ها مثل بای‌پس، بله. اما در اسلیو، میزان مکمل‌ها کمتر و قابل کنترل است.
۹. آیا خانم‌ها بعد از جراحی لاغری می‌توانند باردار شوند؟
بله، ولی توصیه می‌شود حداقل ۱۲ تا ۱۸ ماه بعد از جراحی بارداری انجام شود و تحت نظر پزشک باشد.
۱۰. از کجا بفهمم کدام روش برای من مناسب است؟
با مراجعه به جراح متابولیک و انجام آزمایش‌ها و بررسی وضعیت دیابت، بهترین روش به شما پیشنهاد می‌شود.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان با دیابت نوع ۲ و اضافه‌وزن مواجه هستید، وقت آن رسیده که به جای کنترل موقت، به درمان ریشه‌ای فکر کنید. دکتر سادات منصوری، با تجربه‌ای گسترده در جراحی‌های متابولیک و لاپاراسکوپی معده برای لاغری، می‌تواند گزینه‌ای ایده‌آل برای آغاز این مسیر درمانی باشد.برای مشاوره و بررسی شرایط شخصی‌تان، همین حالا از طریق سایت drsadatmansouri.com اقدام کنید.
