آپاندیس زائدهای است کرمی شکل که در ابتدای روده بزرگ درست درمحل اتصال انتهای روده باریک به آن قرار گرفته و طول آن معمولا بین ۵ تا۱۰ سانتیمتر متغیر است.
در دوران کودکی به عنوان یکی از منابع اصلی سیستم لنفاوی انجام وظیفه میکند و در دفاع بدن بسیار تاثیرگزار است. با افزایش و عبور از سن ۲۰ سالگی این عضو کارایی کمتری خواهد داشت به نحوی که در سنین میانسالی و پیری، کمی باریک میگردد و نقشی در بدن انسان ندارد.
با ورود تکه کوچکی از مواد دفعی یا دانه های گیاهی موجود در مدفوع به داخل مجرای نازک آن، راه خروج ترشحات داخل مجرا به بیرون از آپاندیس مسدود و به تدریج فشار داخل آن افزایش پیدا میکند. قطر آپاندیس در چنین حالتی بزرگتر و تدریجاً پرخون و ملتهب میشود. به این وضعیت که معمولا پس از چند ساعتی از شروع انسداد مجرا ایجاد میشود، آپاندیسیت میگویند.
آپاندیسیت تا حدود ۲۴ الی ۳۶ ساعت شرایط عمومی فرد مبتلا را به سوی بدتر شدن اوضاع عمومی سوق میدهد. تب خفیف، یبوست، تهوع و استفراغ و خصوصا بی اشتهایی ایجاد میشود و دردی که ابتدا در ناحیه دور ناف یا بالای شکم شروع شده بود حالا بطرف سمت راست و پایین شکم متمرکز میگردد و در چنین حالتی آپاندیس به شدت متورم و مملو از چرک در داخل مجرایش میشود. درصورت عدم مداخله درمانی، دیواره آن سوراخ و محتویات چرکی به داخل حفره شکمی منتشر میگردد و متعاقب آن تمام شکم درگیر یک روند عفونی و فاجعهآمیزی خواهد شد که در کمتر از ۴۸ ساعت بیمار را به کام مرگ میکشاند.
گاهی سوراخ شدگی جداره آپاندیس، در اطراف آن تشکیل کانون آبسه ای را میدهد که به سرعت تبدیل به تودهای دردناک و مملو از چرک میشود و قوسهای روده و چربیهای داخل شکم در این گیرودار به دام این توده که به نام فلگمون نامیده میشود، میافتند و علائم تبهای بالا و لرز شدید، ضعف عمومی و اختلالات گوارشی، بدی حال عمومی و کاهش وزن و بی اشتهایی مفرط را در فرد ایجاد خواهد کرد و دیری نمیپاید که این کانون چرکی به داخل حفره شکم باز میشود و فاجعه ای که ازآن یاد کردیم به وقوع میپیوندد.
درمان بیماری آپاندیسیت همیشه و در همه حال، برداشتن آپاندیس طی عمل جراحی با بیهوشی عمومی است و باید در کمتر از ۳۶ ساعت از شروع علائم انجام شود تا از اتفاق ناگوار سوراخ شدگی (پرفوراسیون) جلوگیری گردد.
عمل جراحی معمولا به دو روش باز و لاپاراسکوپی انجام میشود. در هر دو روش ابتدا با بستن مبادی عروقی تغذیه کننده آپاندیس، آنرا از بیخ و در نزدیکی سکوم (ابتدای روده بزرگ) قطع و از حفره شکم خارج میکنیم. در بعضی موارد ممکن است با بخیه های ظریفی، اطراف آپاندیس را مانند سرکیسه پول یا همیان، دور تادور دوخته و بیخ آنرا مدفون نماییم. به عمل جراحی برداشتن آپاندیس، آپاندکتومی میگویند.